Od 1 stycznia 2024 r. na terenie Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać przepisy, które wymagają, by każdy nowy dron wprowadzany na rynek europejski miał nadaną klasę od C0 do C6 – w zależności od jego zastosowania. Nie oznacza to jednak, że starsze drony, wprowadzone do sprzedaży wcześniej, nie mogą być już użytkowane. Zasady lotów tzw. „legacy drones” zostały dość mocno ograniczone. W niniejszym artykule wyjaśnimy: jak można nimi legalnie latać i z jakimi ograniczeniami się to wiąże.

W poprzednim artykule zostały omówione wszystkie aktualnie dostępne klasy dronów C0-C6. Klasy od C0 do C4 są dedykowane do kategorii „otwartej”, natomiast klasy C5 i C6 – do kategorii „szczególnej”, w konkretnych tzw. scenariuszach standardowych: STS-01 (drony klasy C5) i STS-02 (drony klasy C6).

Aktualnie na rynku dostępnych jest kilkadziesiąt systemów BSP z nadaną klasą. Zaczęły się one pojawiać już przed rokiem 2024 r. a wytyczne dotyczące technicznych wymogów dla tych systemów dostępne są już od 2019 r., wraz z ogłoszeniem treści rozporządzenia delegowanego 2019/945. Ponieważ proces „certyfikacji” nowych modeli dronów do ogłoszonych klas C0-C6 jest czasochłonny i bywa kosztowny dla producentów, przez kolejne 2-3 lata od daty wejścia rozporządzenia w życie (31.12.2020 r.) na rynku wciąż dostępne były w sprzedaży systemy BSP bez nadanej klasy, które legalnie i powszechnie można było wykorzystywać bez większych ograniczeń w stosunku do dronów z klasą. Sytuacja zmieniła się z początkiem 2024 r. gdy zakończył się okres przejściowy dla kategorii „otwartej” operacji, a operatorzy zyskali możliwość składania oświadczeń do europejskich scenariuszy standardowych STS-01 i STS-02. Wraz z tymi przepisami wszedł obowiązek wprowadzania na rynek UE modeli dronów, które mają nadaną klasę C0-C6. Wszystkie inne BSP nie będące zarazem własnymi konstrukcjami do użytku prywatnego, dla odróżnienia zaczęto nazywać „legacy drones”. Przepisy i zasady lotów, które je obowiązują – tak jak w przypadku dronów z klasą – są zawarte w rozporządzeniu wykonawczym 2019/947.

Jak sprawdzić czy dron ma nadaną klasę?

Najbardziej oczywistym sposobem jest sprawdzenie, czy dron został oznaczony etykietą jednej z klas (C0-C6). Każdy dron jednocześnie może mieć nadaną tylko jedną klasę i będzie to znak zgodny z wzorem opublikowanym w rozporządzeniu delegowanym 2019/945:

Podobne oznaczenia można znaleźć na opakowaniu drona, jeśli takowe posiadamy, jak również na deklaracjach zgodności dla danego modelu („EU Declaration of Conformity”) – dokumentach udostępnianych przez producenta systemów BSP np. https://www.dji.com/pl/euro-compliance.

Drony bez klasy w kategorii „otwartej”

Wykonywanie lotów dronami bez klasy w kategorii otwartej reguluje Artykuł 20 z rozporządzenia wykonawczego 2019/947. Na podstawie tego artykułu: drony, które nie są zgodne z rozporządzeniem delegowanym 2019/945 (czyli nie mają nadanej klasy C0-C6), mogą dalej być eksploatowane, jeżeli wprowadzono je do obrotu przed 1 stycznia 2024 r., na następujących warunkach:

1. a) w podkategorii A1 kategorii „otwartej”, pod warunkiem, że bezzałogowy statek powietrzny ma maksymalną masę startową wynoszącą mniej niż 250 g wraz z obciążeniem użytkowym;
2. b) w podkategorii A3 kategorii „otwartej”, pod warunkiem, że bezzałogowy statek powietrzny ma maksymalną masę startową wynoszącą mniej niż 25 kg wraz z paliwem i obciążeniem użytkowym.

Powyższe oznacza, że drony lżejsze niż 250 g mogą latać na zasadach podkategorii A1 tak, jak drony z klasą C0-C1 lub drony zbudowane do użytku prywatnego o wadze < 250g, natomiast drony bez klasy cięższe niż 250 g i zarazem nie przekraczające 25 kg, mogą być używane jedynie w podkategorii A3 (minimum 150 m w poziomie od zabudowy i minimum 30 m w poziomie od osób postronnych). Zatem użytkownicy dronów bez klasy w kategorii „otwartej” spotykają się z dość znaczącym ograniczeniem w przypadku gdy BSP swoją wagą przekracza 250 g – nie mogą wykonać lotu w obszarach zurbanizowanych, co może stanowić istotną barierę dla wielu operatorów. W takich sytuacjach rozwiązaniem może być wykonanie operacji w kategorii „szczególnej”.

Drony bez klasy w kategorii „szczególnej”

Kategoria „szczególna” otwiera więcej możliwości wykorzystania dronów, które nie mają nadanej klasy. Przewiduje ona dwie ścieżki, choć nie są one zależne od podstawowego parametru branego pod uwagę w kategorii „otwartej”, czyli wagi drona.

Do końca 2025 r. drony bez klasy można używać do operacji na zasadach tzw. krajowych scenariuszy standardowych NSTS. Scenariusze te zostały opublikowane z końcem 2020 r. w formie Wytycznych Prezesa ULC, a następnie kilkukrotnie aktualizowane. Wraz z wejściem nowelizacji ustawy Prawo lotnicze (Ustawa z dnia 24 stycznia 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze oraz niektórych innych ustaw, zaczęła obowiązywać 27 lutego br.) powstał obowiązek publikacji krajowych scenariuszy standardowych w rozporządzeniu do tej ustawy. Projekt tego rozporządzenia z 14 kwietnia 2025 r. trafił do konsultacji i można spodziewać się, iż rozporządzenie wejdzie w życie w połowie 2025 r.

Krajowe scenariusze standardowe znane od ponad 4 lat zakładają możliwość wykorzystywania dronów nie spełniających zapisów rozporządzenia delegowanego 2019/945. Niestety możliwość składania oświadczeń przez operatora systemu BSP, który chciałby wykonywać operacje na podstawie tych scenariuszy, skończyła się wraz z końcem 2023 r. a same krajowe scenariusze standardowe NSTS przestaną obowiązywać z końcem tego roku (2025 r.). To oznacza, że jeszcze przez pół roku operatorzy, którzy złożyli oświadczenia do NSTS do końca 2023 r. będą mogli z nich korzystać, a tym samym wykorzystywać drony bez klasy na zasadach danego scenariusza. Należy jednak pamiętać, że dla europejskich scenariuszy STS nie ma możliwości używania „legacy drones” – w STS-01 jest obowiązek stosowania systemu BSP klasy C5, a w STS-02 – systemu klasy C6.

Druga opcja używania dronów bez klasy w kategorii szczególnej to wystąpienie z wnioskiem do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego o zezwolenie na operację po uprzednim przeprowadzeniu analizy ryzyka metodą SORA. Operator ma możliwość wykorzystania obowiązujących PDRA – predefiniowanych ocen ryzyka, lub wykonać taką ocenę od początku, krok po kroku, wykorzystując metodologię SORA. W obydwu tych przypadkach klasa drona nie ma znaczenia, bo nie jest wymagana a sama ocena ryzyka wykazuje, czy zaproponowany do wykorzystania system BSP jest bezpieczny dla danej operacji. Nie oznacza to, że nie obowiązują żadne wymogi techniczne – są one konkretnie określone w PDRA, natomiast w przypadku pełnej analizy metodą SORA operator sam proponuje techniczne środki stosowane dla operacji (np. system FTS, spadochron ratunkowy itp.), które zapewnią odpowiednie zabezpieczenie.

Przewagą kategorii „szczególnej” nad kategorią „otwartą” w kontekście lotów dronami bez klasy jest fakt, iż pozwala ona na wykorzystanie dużo większych i cięższych (MTOM powyżej 25 kg) dronów niż jest to dopuszczalne w kategorii „otwartej”. Mogą to być np. operacje ciężkimi dronami rolniczymi DJI Agras lub transportowymi DJI FlyCart. Kategoria „szczególna” daje również możliwość operacji powyżej 120 m nad ziemią i poza zasięg wzroku (na zasadach BVLOS), co w kategorii „otwartej” nie jest możliwe z małymi wyjątkami (np. lotów w pobliżu sztucznych przeszkód wyższych niż 105 m).

Uprawnienia pilota na drony bez klasy

Uprawnienia do pilotowania dronów bez klasy są zależne od kategorii operacji oraz rodzaju drona, który będzie wykorzystywany do operacji.

W przypadku planowanych operacji w kategorii „otwartej” pilot powinien przejść szkolenie i zdać egzamin on-line do podkategorii A1/A3 – jest to jedno wspólne uprawnienie do obydwu podkategorii.

W przypadku lotów w kategorii „szczególnej” będą to uprawnienia do poszczególnych NSTS, jeśli operator ma możliwość wykonywania operacji na zasadach krajowych scenariuszy. Jeśli jednak operator zamierza wnioskować o zezwolenia na operacje poza scenariuszami i po przeprowadzeniu oceny ryzyka (metodą PDRA lub SORA), pilotowi mogą się przydać uprawnienia do NSTS lub do STS, nawet jeśli dron wykorzystany do operacji nie ma klasy. Uprawnienia te wydawane są na BSP o MTOM do 25 kg, w przypadku uprawnień do NSTS ma znaczenie jeszcze fakt, czy jest to wielowirnikowiec, stałopłat czy śmigłowiec. W sytuacji, gdy pilot planuje użyć znacznie cięższej maszyny (wspomniane drony z serii DJI Agras lub DJI FlyCart), to Urząd Lotnictwa Cywilnego wydający zezwolenie w drodze decyzji administracyjnej, może wskazać dodatkowe kompetencje konieczne do nabycia przez pilotów – np. ponadprogramowe przeszkolenie na operacje BSP o masie 100 kg. Nie zmienia to jednak faktu, że uprawnienia pilota do kategorii „szczególnej” będą podstawowym wymogiem do takich operacji.

Konwersja na drony z klasą C0-C6 i przyszłość „legacy drones”

Obowiązujące prawo europejskie dla BSP dąży do ujednolicenia zasad stosowania systemów BSP, a częścią tego procesu jest standaryzacja samych dronów poprzez wprowadzone klasy C0-C6. Rozporządzenie wykonawcze 2019/947 nie zakłada całkowitego wycofania ich z rynku poprzez zapisy prawa, ale i tak nastąpi to w naturalny rynkowy sposób. Producenci wprowadzający do powszechnego obrotu nowe modele dronów począwszy od 2024 r. mają obowiązek uprzedniego nadania im klasy C0-C6. Jednocześnie starsze modele systemów BSP przestają być produkowane i wspierane, są zastępowane przez nowsze rozwiązania i tym samym w naturalny sposób znikają z obrotu.

Posiadacze „legacy drones” mają zatem do wyboru zasadniczo trzy ścieżki. Mogą wykorzystywać je dopóki są sprawne technicznie, a ograniczenia związane z ich używaniem są akceptowalne dla operatora. Drugie rozwiązanie jest silnie związane z posiadanym modelem BSP, bowiem dla niektórych modeli dronów wprowadzonych na rynek bez klasy (przed 2024 r.) producent przewidział możliwość nadania klasy po spełnieniu wymagań technicznych opisanych w rozporządzeniu delegowanym 2019/945. Popularne modele DJI Enterprise, które dostały taką możliwość to:

• Mavic 3 Enterprise
• Mavic 3 Thermal
• Mavic 3 Multispectral
• Matrice 30
• Matrice 30T

Dla wszystkich powyższych modeli dronów użytkownik sam może przeprowadzić proces klasyfikacji do C2, wykonując następujące czynności z poziomu aplikacji DJI Pilot 2 (z wyjątkiem wymiany śmigieł):

• aktualizacja oprogramowania do najnowszej wersji (spowoduje aktywację funkcji RemoteID wymaganej dla klasy C2)
• złożenie wniosku o przesłanie etykiet klasy C2 (przesyłka pocztowa zostanie zrealizowana na wskazany adres operatora)
• wymiana śmigieł na tzw. śmigła low noise zmniejszające hałas
• upload zdjęć drona z wymienionymi śmigłami i nalepionymi na ramionach etykietami klasy C2

Wynikiem przeprowadzenia powyższego procesu będzie wydanie przez producenta certyfikatu klasy C2 dla danego drona. Będzie on do pobrania przez operatora również z poziomu aplikacji DJI Pilot 2.

Trzecia opcja dla użytkowników „legacy drones” to zakup nowego systemu BSP dostosowanego już do nowych przepisów unijnych. Dla części operatorów będzie to jedyne rozsądne rozwiązanie, w sytuacji gdy systemu BSP nie będzie można certyfikować (jedynie wybrane modele dostały taką szansę), a ograniczenia operacyjne narzucone na drony bez klasy uniemożliwią ich wykorzystanie w sposób, który zakłada działalność operatora. Ta sytuacja prawdopodobnie dotknie wielu użytkowników z początkiem 2026 r. gdy przestaną obowiązywać krajowe scenariusze NSTS.

Podsumowanie i wskazówki

Podsumowując: drony bez nadanej klasy („legacy drones”) można wciąż legalnie użytkować na podstawie zapisów zawartych w rozporządzeniu wykonawczym 2019/947, w skrócie na następujących zasadach:

Niektórym starszym modelom „legacy drones” można samodzielnie nadać klasę:

NaviGate w pełni wspiera swoich Klientów w przejściu przez proces certyfikacji do klasy C2 dronów: DJI Mavic 3 Enterprise, DJI Mavic 3 Multispectral, DJI Mavic 3 Thermal, DJI Matrice 30/30T. Jeśli potrzebujesz pomocy lub masz problem z samodzielnym nadaniem klasy – zadzwoń lub napisz: tel.: 12 200-22-28, email: sklep@navigate.pl.