Strefy geograficzne dla systemu bezzałogowego statku powietrznego to – zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2019/947 – część przestrzeni powietrznej wyznaczoną przez właściwy organ, która ułatwia, ogranicza lub wyklucza operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych, aby wyeliminować zagrożenia związane z bezpieczeństwem, prywatnością, ochroną danych osobowych, ochroną lub środowiskiem wynikające z operacji z użyciem tych systemów. Właściwym organem w Polsce wyznaczonym ustawowo do zarządzania strefami geograficznymi jest Polska Agencja Żeglugi Powietrznej. Z poniższego artykułu dowiecie się, jakie znacznie z perspektywy użytkownika drona (operatora lub pilota BSP) mają strefy geograficzne, jaką rolę pełnią dla podmiotów uprawnionych o ich wnioskowanie oraz jak wygląda procedura występowania o ich wyznaczenie w polskiej przestrzeni powietrznej.

Czym są strefy geograficzne?

Tak, jak strefy lotnicze obowiązują wszystkich użytkowników załogowych statków powietrznych, tak strefy geograficzne wprowadzone wspomnianym wyżej rozporządzeniem europejskim 2019/947, obowiązują operatorów i pilotów bezzałogowych statków powietrznych. W praktyce wiele stref geograficznych powstało w wyniku „konwersji” stref lotniczych na geograficzne – bardzo często przy zachowaniu tych samych granic pionowych i poziomych, a jedynie przy zmianie nazwy, zgodnie z przyjętą nomenklaturą. Zasadnicza różnica polega na tym, iż strefy lotnicze określają zasady operacji dla załogowych statków, z kolei strefy geograficzne odnoszą się stricte do użytkowników bezzałogowych systemów powietrznych. W konsekwencji, na mapach lotniczych wokół kontrolowanych lotnisk cywilnych lub wojskowych widzimy wyznaczone strefy lotnicze (tzw. CTR), a zerkając na mapy dla użytkowników dronów, wokół tych samych lotnisk będą widniały strefy geograficzne o tych samych granicach, lecz w ich opisie znajdziemy zasady wykonywania operacji wyłącznie dla BSP.

Celem wprowadzania stref geograficznych, prócz zwiększenia bezpieczeństwa w przestrzeni powietrznej oraz bezpieczeństwa dla obiektów i obszarów znajdujących się na ziemi, jest również ochrona prywatność i danych osobowych osób przebywających na danym obszarze. To jest to jedna z podstawowych różnic w stosunku do stref stricte lotniczych – strefy geograficzne można wprowadzać tam, gdzie strefy lotnicze nie są potrzebne, ale wprowadzenie strefy geograficznej można uzasadnić specyfiką operacji dronowych. Przykładem mogą być np. więzienia i areszty śledcze, pojedyncze jednostki wojskowe, obiekty stanowiące istotne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, ujęcia wody, zapory wodne i inne obiekty, które w jakiś sposób mogą być zagrożone jeśli znajdzie się nad nimi BSP pilotowany przez osobę o złych zamiarach. Strefy geograficzne mogą być tworzone prewencyjne, mogą obejmować bardzo małą przestrzeń ograniczoną do danego obiektu i jego bezpośredniego sąsiedztwa, mogą być wdrażane doraźnie na krótki czas lub na stałe.

Podział stref ze względu na warunki wykonywania operacji

Strefy geograficzne w ujęciu ogólnym, są regulowane poprzez Artykuł 15 rozporządzenia 2019/947. To w nim zapisano możliwość wdrażania stref geograficznych przez państwa członkowskie, a konkretnie przez właściwy organ państwa członkowskiego, którym w Polsce – na mocy znowelizowanej ustawy Prawo lotnicze – jest Polska Agencja Żeglugi Powietrznej.

Z Artykułu 15 dowiadujemy się, iż państwa członkowskie, określając strefy geograficzne w swojej przestrzeni powietrznej, mogą zakazać niektórych lub wszystkich operacji z użyciem systemów BSP, ograniczyć loty poprzez wprowadzenie wymogów spełnienia szczególnych warunków w odniesieniu do systemów BSP, wymagać uzyskania uprzedniego zezwolenia na lot, objąć operacje określonymi normami środowiskowymi czy np. zezwolić na dostęp do przestrzeni powietrznej (w danej strefie geograficznej) wyłącznie dla BSP wyposażonych w określone funkcje techniczne. Strefy geograficzne mogą również służyć do informowania użytkowników dronów o zjawiskach zachodzących w danej strefie (przykładem niech będzie aktualnie informacyjna strefa geograficzna obejmująca całą Polskę i informująca o możliwych zakłóceniach GPS w dronach).

W związku z powyższym zaszła potrzeba podziału stref geograficznych na poszczególne rodzaje i wprowadzenie stosownej nomenklatury. Wszystkie strefy geograficzne noszą przedrostek „DRA”, do którego dodawana jest dodatkowa litera informująca o charakterze strefy. Wyróżniamy:

• DRA-P – strefy zakazane – obejmują przestrzeń z zakazem lotów dronów
• DRA-R – strefy ograniczone (loty są ograniczone, ale możliwe, najczęściej po uzyskaniu zgody lub spełnieniu stosownych warunków odniesieniu do samego systemu BSP)
• DRA-I – strefy informacyjne (zawierają ostrzeżenia nawigacyjne i inne informacje istotne z punktu widzenia lotów dronów)

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, na mocy ustawy oraz przy pomocy Wytycznych Prezesa ULC nr 4/2025 z dnia 21 lutego 2025 r., wprowadziła dodatkowe rodzaje stref geograficznych:

• DRA-RH – strefy ograniczone z dużym prawdopodobieństwem uzyskania zgody
• DRA-RM – strefy ograniczone ze średnim prawdopodobieństwem uzyskania zgody
• DRA-RL – strefy ograniczone z małym prawdopodobieństwem uzyskania zgody
• DRA-T – strefę ograniczoną dla systemów bezzałogowych statków powietrznych, w której PAŻP wskazuje wymogi techniczne, które obowiązany jest spełniać system BSP

W praktyce każda ze stref geograficznych występujących na mapach stref dla pilotów dronów, została dodatkowo opatrzona numerem (co oczywiste, istnieje wiele stref zakazanych, ograniczonych i informacyjnych w różnych częściach polskiej przestrzeni powietrznej), a dla łatwiejszego kojarzenia niektórych stref geograficznych wynikających ze stref stricte lotniczych – strefy te w opisie mają również odniesienie do nazwy właściwej strefy lotniczej (np. CTR, ATZ, MCTR i inne) jeśli zostały utworzone na jej podstawie.

Przejdźmy teraz do kwestii zasadniczej: gdzie sprawdzać strefy geograficzne występujące w polskiej przestrzeni powietrznej i w jaki sposób uzyskać informację o zasadach wykonywania lotów dronami w poszczególnych strefach?

Strefy geograficzne dla dronów z punktu widzenia użytkowników BSP

Z punktu widzenia pilota drona, strefy geograficzne odgrywają kluczową rolę dla legalnego wykonywania operacji systemami BSP. Znowelizowana w styczniu b.r. ustawa Prawo lotnicze nakłada obowiązek zgłaszania zamiaru wykonania każdego lotu, który odbywa się w ogólnodostępnej przestrzeni powietrznej Polski. Zamiar ten można zgłosić przez systemy teleinformatyczne stworzone do tego celu i to one są podstawowym źródłem informacji o strefach geograficznych.

Najbardziej podstawowym źródłem danych dla większości pilotów dronów jest aplikacja mobilna DroneTower stworzona przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej. Aplikacja sama lokalizuje urządzenie mobilne, dzięki czemu użytkownik od razu może uzyskać informację o strefach geograficznych w miejscu, w którym aktualnie przebywa (i znajduje się jego urządzenie).

Te same informacje o strefach geograficznych możemy uzyskać poprzez bliźniacze narzędzie dostępne pod adresem https://dronemap.pansa.pl/ i dostępne z poziomu przeglądarek stron internetowych. Różnica jest w zasadzie jedna – aplikacja DroneTower służy do sprawdzania stref i oznaczania swojego lotu (poprzez tzw. check-in w miejscu jego wykonywania), a strona internetowa dronemap.pansa.pl pozwala jedynie na sprawdzanie stref geograficznych bez możliwości oznaczania swojego lotu na mapie (choć zarazem wyświetla wszystkie zgłoszenia lotów wykonane przez wszystkich użytkowników aplikacji DroneTower).

Co ważne dla etapu planowania operacji, obydwa narzędzia pozwalają na sprawdzanie obecności stref geograficznych w różnych innych miejscach w Polsce – wystarczy wskazać palcem to miejsce na mapie w aplikacji DroneTower lub użyć ikony wskaźnika ze znakiem zapytania na mapie na stronie dronemap.pansa.pl.

W przypadku wersji przeglądarkowej użytkownikowi od razu ukaże się okno ze współrzędnymi geograficznymi wskazanego miejsca oraz występującymi tam strefami geograficznymi. W przypadku aplikacji DroneTower, należy dotknąć palcem górny pasek z zieloną, pomarańczową bądź czerwoną ikoną informacyjną (zależnie od rodzaju ograniczenia kolor będzie różny) oraz nazwą kategorii, wysokością lotu oraz wagą drona, wybraną przez użytkownika w aplikacji.

 

Dochodzimy w tym miejscu do istotnej kwestii wyświetlania stref geograficznych w zależności od ustalonych przez użytkownika parametrów lotu. Zarówno w DroneTower, jak i dronemap.pansa.pl użytkownik może zdefiniować kategorię lotu, wagę drona oraz planowaną wysokość lotu, a aplikacje dostosują wyświetlanie komunikatu o możliwości lub ograniczeniach lotu w danej strefie geograficznej. To druga istotna informacja – te trzy wspomniane parametry istotnie wpływają na zasady wykonywania lotów, które w szczegółach możemy poznać rozwijając opis danej strefy występującej we wskazanym miejscu (może być więcej niż jedna strefa!). W obu narzędziach wystarczy kliknąć na nazwę strefy by przeczytać szczegóły wykonywania lotów i występujące ograniczenia.

Ogólne zasady wykonywania lotów dla stref geograficznych DRA występujących w polskiej przestrzeni powietrznej można przeczytać na stronie Agencji (https://www.pansa.pl/strefy-geograficzne/) – są przedstawione w formie dość czytelnej tabeli i odnoszą się do poszczególnych stref geograficznych wynikających przede wszystkim ze stref lotniczych. Warto mieć jednak na względzie, że co raz więcej stref geograficznych pojawiających się na mapach lotniczych dla pilotów dronów, jest tworzonych na wnioski poszczególnych zarządców obiektów i obszarów, które nie mają związku z żadnymi strefami lotniczymi i dla nich mogą być ustalane indywidualne, szczególne zasady wykonywania lotów dronami i wynikające z nich ograniczenia. Przejdźmy zatem do kolejnej istotnej kwestii: kto może wystąpić z wnioskiem o wyznaczenie takiej strefy i jak wygląda taka procedura?

Strefy geograficzne z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do wnioskowania o ich wyznaczenie

Punkt widzenia podmiotów uprawnionych do wnioskowania o wyznaczenie stref geograficznych z oczywistych względów jest inny od punktu widzenia przeciętnego użytkownika drona. Osoba występująca w imieniu takiego podmiotu, wnioskuje najczęściej o ograniczenie lub zakazanie możliwości wlatywania nad dany obiekt lub obszar, nad którymi strefa geograficzna mogłaby zostać wyznaczona. Jest to podyktowane przede wszystkim względami bezpieczeństwa, ale musi być zasadne, bowiem dostęp do przestrzeni lotniczej nie powinien być bezcelowo ograniczany. Zasadność takiego wniosku rozpatruje Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, która na podstawie zapisów znowelizowanej ustawy Prawo lotnicze, została uprawniona do przyjmowania, analizowania i akceptowania (lub ewentualnego odrzucania) wniosków, a następnie wyznaczania stref geograficznych w polskiej przestrzeni powietrznej. Na podstawie tej samej ustawy, Agencja ma możliwość wyznaczania stref geograficznych z własnej inicjatywy, z czego wielokrotnie korzystała wyznaczając strefy geograficzne na podstawie istniejących już stref lotniczych.

Jakie podmioty mogą wnioskować o strefy geograficzne?

Zgodnie z Art. 156h  ust. 4 Ustawy Prawo lotnicze podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku o wyznaczenie strefy geograficznej jest:

1) organ administracji publicznej, organ Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, przewodniczący Komisji, przewodniczący Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, Dyrektor Generalny Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, podmiot uprawniony do wykonywania ratownictwa wodnego, podmiot uprawniony do wykonywania ratownictwa górskiego i dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa – w przypadku konieczności zabezpieczenia przestrzeni powietrznej w celu realizacji zadań ustawowych;

2) zarządzający infrastrukturą krytyczną, w tym lotniczą, morską, kolejową lub energetyczną, lub terenem górniczym – w przypadku konieczności zabezpieczenia przestrzeni powietrznej w celu wykonania obowiązków tego zarządzającego;

3) organizator ćwiczeń, treningów, zawodów, pokazów lotniczych lub przelotów okolicznościowych – w przypadku konieczności zabezpieczenia przestrzeni powietrznej na potrzeby wykonania lotów w czasie ćwiczeń, treningów, zawodów, pokazów lotniczych lub przelotów okolicznościowych;

4) operator systemu bezzałogowego statku powietrznego zamierzający wykonywać operację w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE – w przypadku gdy konieczność wyznaczenia strefy geograficznej wynika z zezwolenia na operację, o którym mowa w art. 12 ust. 2 albo art. 16 ust. 1 rozporządzenia nr 2019/947/UE, certyfikatu LUC, scenariusza standardowego, o którym mowa w art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 2019/947/UE, lub krajowego scenariusza standardowego;

5) uznany podmiot, o którym mowa w art. 156o ust. 1 pkt 1, operator szkolący, o którym mowa w art. 156o ust. 4, i producent systemów bezzałogowych statków powietrznych w rozumieniu art. 3 pkt 13 rozporządzenia nr 2019/945/UE.

Jak widać, znowelizowana ustawa Prawo lotnicze dała prawo wnioskowania o strefy geograficzne wielu różnymi podmiotom, a wśród nich – prócz wielu służb, organów administracji publicznej czy zarządców obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa i funkcjonowania państwa, są również zwykli operatorzy BSP, którzy mogą zawnioskować o strefę w celu podniesienia bezpieczeństwa swojej operacji.

Jak wygląda proces tworzenia strefy?

Proces ten jest podzielony na etapy i obejmuje:

1. Złożenie wniosku o wyznaczenie strefy – z minimum 7 lub 30 dniowym wyprzedzeniem, w zależności od planowanego czasu trwania strefy, choć w przypadkach niecierpiących zwłoki, uzasadnionych interesem publicznym lub społecznym nawet okres 7 dni nie musi być zachowany. 
2. Analiza wniosku i ocena wstępna – proces realizowany jest przez PAŻP, a jego wynikiem jest informacja zwrotna do wnioskodawcy z decyzją i wstępnymi ustaleniami, na które wnioskujący może się zgodzić lub ewentualnie negocjować zmiany. Jeśli ustalenia są akceptowalne dla wnioskodawcy – Agencja wzywa podmiot do uiszczenia opłaty, w przeciwnym wypadku – do wprowadzenia zmian we wniosku.
3. Publikacja strefy – na bazie zaakceptowanych obustronnie warunków (przez wnioskodawcę oraz Agencję) strefa jest wyznaczana i publikowana w systemach PAŻP i w konsekwencji pojawia się na mapach stref geograficznych (i ewentualnie lotniczych).

Obsługa wyznaczania strefy geograficznej przez Agencję (PAŻP) jest usługą odpłatną, a opłatę uiszcza się już za samo rozpatrywanie wniosku o wyznaczenie (dowód opłaty zgodnie z cennikiem zawartym w ustawie Art. 156j należy dołączyć do wniosku). Następnie, jeśli wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie, podmiot wnioskujący będzie musiał jeszcze uiścić opłatę za samo wyznaczenie strefy – w zależności od liczby stref zaplanowanych do wyznaczenia. Opłaty obowiązują za przedłużanie lub ponowne wyznaczanie tych samych stref po ich wygaśnięciu.

Maksymalny czas obowiązywania strefy wynosi 3 miesiące, ale przed jej „wygaśnięciem” podmiot może ponownie zawnioskować – tym razem o jej przedłużenie, w ten sposób utrzyma jej aktywność przez kolejne 3 miesiące (lub więcej, jeśli znów złoży wniosek o przedłużenie i zostanie on pozytywnie rozpatrzony).

Szczegóły dotyczące wyznaczania stref przez Agencję np. dotyczące ich wielkości, ilości czy ewentualne odmowy ich wyznaczenia i prawo do odwołania się, są zawarte we wspomnianych już wyżej Wytycznych nr 4/2025 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 21 lutego 2025 r. w sprawie wyznaczania stref geograficznych dla systemów bezzałogowych statków powietrznych, choć w przystępniejszej formie dostępne są również na stronie Agencji: https://www.pansa.pl/wnioskowanie-o-strefy/.

Podsumowanie

Strefy geograficzne są terminem niezwykle istotnym zarówno z punktu widzenia osób wykonujących loty dronami (operatorów i pilotów), jak i podmiotów uprawnionych do wnioskowania o ich wyznaczenie. Proces wyznaczania nowych stref geograficznych jest realizowany przez PAŻP na podstawie ustawy Prawo lotnicze oraz przytaczanych Wytycznych Prezesa ULC, które z czasem zostaną zastąpione rozporządzeniem do ustawy dot. wyznaczania stref. Ważne jest tutaj zachowanie równowagi pomiędzy potrzebami związanymi z zabezpieczaniem strefami obszarów i obiektów na ziemi, a potrzebami wykonywania operacji dronowych przez operatorów i pilotów dronów, którzy oczekują od Agencji elastycznego zarządzania przestrzenią (zgodnie z koncepcja FUA – Flexible Use of Airspace) i nie blokowania jej bez istotnego powodu.